Begroten en bezuinigen met inwoners. In Culemborg

De gemeente Culemborg moest het met 3 miljoen minder doen. Op een begroting van 80 miljoen. Dus een bezuiniging van 3 miljoen of nieuw begroten met 77 miljoen? Wij kiezen voor het laatste.
En de gemeenteraad van Culemborg ook. Zijn hebben met een brede motie beslist dat het College de ‘besparingsopdracht’ met inwoners moest oppakken. Dit volgens de uitgangspunten in het Democratisch Akkoord van de stad.
Daar horen mooie woorden bij als bottom-up, gedurfd, maatschappelijk partnerschap, spannend, maar het was ook vooral hard, nee snel werken. Zeven weken hadden we. En ‘we’ is Hein Albeda  en Joop Hofman.

Het ‘herbegroten’ en vooral ook ruimte maken voor €3 miljoen is wezenlijk anders dan het maken van een burgerbegroting. In een burgerbegroting gaat het om gezamenlijke keuzes over toegevoegd geld. Nu gaat het om gezamenlijke keuzes over minder geld. Nog simpeler: iets nieuws toevoegen of iets bestaands veranderen of weghalen. Het gaat dus ook over echte pijnlijke keuzes. Waarbij inwoners niet voor hun eigen ‘hachie’ gaan, maar vanuit betrokkenheid en solidariteit met de hele stad, samen keuzes maakt.
In het design van het participatieproces is op 3 onderdelen sterk ingezet:
1 Komen tot een brede keuze wat belangrijk is voor de toekomst van Culemborg en dus moet blijven of worden uitgebouwd,
2 Komen tot een overzicht en keuze welke zaken anders kunnen of minder in Culemborg. Dit zijn de pijnlijke momenten.
3 Vooral richten op het bespreken van de verschillen van opvattingen van inwoners.

Op punt 1 en 2 komen bewoners toch wel redelijk snel tot een lijst. Punt 3 zijn de hete hangijzers van de stad. Wel of niet betaald parkeren, waar wel ,waar minder, wat betekent dat voor ondernemers, wat voor fietsers. Dus ook wat voor de economie en de duurzaamheid? Of verhoging van de eigen bijdrage van sportclubs aan onderhoud sportvoorzieningen. Hoe dan? Zelfwerkzaamheid, contributie omhoog, meer kantineverkoop. Maar wat met leden die nu al moeite hebben met contributiebedrag? Dit gaat over vraagstukken als gezondheid, maatschappelijk deelnemen, oneerlijke concurrentie.
Zomaar twee voorbeelden waar in totaal meer dan 1000 Culemborgers aan mee hebben gedaan.
Te beginnen met een bewonersbijeenkomst (volwassenen en kinderen) om samen de begroting onder handen te nemen. Daarna een ‘trechterdag’ om te kijken wat mag én kan, en waar spanning zit in opvattingen. Vervolgens een terugkombijeenkomst om met bewoners te bespreken waar ieder het over eens lijkt en waar de spanning zit (verschillende opvattingen, in strijd met regels). Daarop zijn de uitkomsten vertaalt in een enquête voor alle Culemborgers die zich aangesproken voelen. Eens kijken hoe zij aankijken tegen de resultaten en vooral de spanningen. En dat was dan de basis voor twee online sessies (www.synthetron.com) om de nuances en alternatieven in met name de laatste 8 dilemma’s te ontdekken.

Uit dat geheel aan gesprekken kwam ook een duidelijk beeld. De grens van besparing ligt bij zorg voor mensen die het echt nodig hebben en toegang voor mensen met een laag inkomen om te kunnen meedoen aan de samenleving. Maar nog veel meer begrotingstrends.
Alles terug gebracht in een rapportage van precies 99 pagina’s

Dit bewonersverhaal is als rapportage bij de raad van Culemborg. Die, overigens, in het hele proces heeft meegedaan, goed volgend, er bij zijn en meepraten middels een raadswerkgroep.
Het College heeft het bewonersrapportage benut om te komen tot een financieel voorstel voor de begroting van 2021.

In opdracht van de rekenkamercommissie van Alphen a/d Rijn hebben wij onderzoek gedaan naar de effecten van het nieuwe beleid t.a.v. burgerparticipatie, op de rol van bewoners en raadsleden. In het onderzoek is gewerkt met gemengde onderzoeksteams  van raadsleden, inwoners en ambtenaren, die elk een casus onderzochten. Door samen het proces te reconstrueren kreeg men inzicht in elkaars beleving van dit proces. Het resultaat is weergegeven in een essay met spannende aanbevelingen en warm ontvangen door de raad. Belangrijkste les: elkaars wereld leren kennen!

Het nieuwe participatiebeleid: Nieuw en Anders wil o.a. het initiatief vooral bij inwoners laten waardoor meer betrokkenheid ontstaat bij de eigen straat, wijk en stad. De gemeente krijgt steeds meer een faciliterende rol. Met dit als uitgangspunt hebben we met vier onderzoekteams 4 casussen onderzocht: een burgerinitiatief, een in eigen beheer ontwikkelde dorpsvisie, de maatschappelijke participatie in een wijk en het groenbeleid in een dorp. Bij het onderzoek is m.n. gekeken naar het samenspel en het democratisch proces gedurende het hele traject. Daarbij is o.a. gebruik gemaakt van instrumenten als de Democratische Bril www.democraticchallenge.nl en de Waardendriehoek www.pubiekewaarden.nl

 Dat leverde interessante bevindingen op, die zijn verwoord in het einddocument dat in de vorm van een essay aan de raad is aangeboden. Daarin onder andere een zestal bevindingen voor de raad zelf, maar ook veel lessen voor ons allemaal, bewoners, ambtenaren, raadsleden en collegeleden.

Het is bijzonder dat er aan het eind van dit onderzoek een gezelschap van Alphenaren is ontstaan dat met elkaar ‘Nieuw en Anders’ heeft leren omgaan.